Հարավկովկասյան տարածաշրջանում բախվում են համաշխարհային բևեռների շահերը

Այսօր գոյություն ունեցող աշխարհը լրիվ այլ է․ մենք ապրում ենք նոր կառուցվող կառուցակարգերում, ինչ-որ տեղ նաև տրանսֆորմացիոն հասարակարգում: Այն, ինչ գոյություն ուներ մինչև 2017-18 թվականները, այլևս գոյություն չունի։ Ըստ էության, կարող ենք արձանագրել, որ Պոտսդամի կոնֆերանսից հետո ստեղծված աշխարհակարգն այլևս չկա, այն վերացել է, այժմ առկա է լրիվ այլ գեոպոլիտիկ «ռասկլադ»։ Ավելին, աշխարհակարգի փոփոխությունը հանգեցնելու է նոր հարաբեությունների ու ազդեցության գոտիների, որոնք բերելու են լրիվ այլ մարտահարվերներ։ Սրանք լոկ տեսական պնդումներ չեն, այլ «գետնի վրա» առկա իրավիճակ․ թշնամի պետությունները դառնում են բարեկամ, դաշնակիցը՝ «ոչ այնքան բարեկամ» և այլն։

Տրամաբանական է, որ այս տրանսֆորմացիան տեղի է ունենում նաև հարավկովկասյան տարածաշրջանում, որտեղ ոչ միայն բախվում են համաշխարհային բևեռների շահերը, այլև ամեն ինչ անում են, որպեսզի տարածաշրջանում համապատասխան դիրքավորում ունենան։ Իսկ ամենասարսափելին այն է, որ հայաստանյան կառավարիչներ կոչվածները, որոնք հատուկ առաքելություն ունեն ամեն գնով Հայաստանը թանկով ծախել բևեռներից մեկին, սկզբունքորեն մի կողմ են դրել հայկական շահը և շարժվում են բացառապես իշխանությունն ամեն գնով պահելու սկզբունքով, ու բնավ էական չէ, թե ով է «գնորդը»։

Անհերքելի փաստ է, որ Նիկոլ Փաշինյանն ինքն իրեն և ողջ Հայաստանին ու հայ ժողովրդին հանել է միջազգային աճուրդի և ամեն ինչ անում է՝ թանկով ծախվելու համար։ Սա այն դեպքն է, երբ էական չէ, թե ում ես վաճառվում, էականը վճարվող գումարն է՝ որքան թանկ, էնքան լավ Նիկոլի համար։ Եռացող գործընթացների ֆոնին ամենամարազմատիկն այն է, որ Փաշինյանի համար ընդհանրապես չկա հայկականություն, նրան պետք է ծառայություն մատուցել ցանկացածին՝ ամերիկացուն, ռուսին, թուրքին, ֆրանսիացուն, միայն թե ինքը մնա իշխանության։ Նիկոլի կողմից այս աճուրդային տրամաբանությունը վառ արտահայտվում է նրա կողմից տարվող «հեծանվային քաղաքականությամբ», երբ թիվ մեկ օրակարգը հեծանվով հերթական նոր «ռեկորդ» գրանցելն է, իսկ համաշխարհային քաղաքական գործընթացները մեր ինչի՞ն են պետք։ Կարևորը՝ Նիկոլ ընտրած մարդը տեսնի իր «ժողվարչապետի» շլեմը, ու ոտքերի ինքնամոռաց շարժը, մնացածը կսպասեն։

Տեղի ունեցող այս փոթորկի մեջ, երբ ԱՄՆ-ում արդեն հստակեցվում է, որ, ըստ ամենայնի, առաջիկա ամիսներին նոր վարչակարգ կձևավորվի՝ Բայդեին կասեն «ցտեսություն», իսկ Թրամփը լրիվ այլ պլաններ ունի, նիկոլենք շարունակում են Բայդենի հետ «սիլիբիլիներ» անել։ Ասեմ ավելին, ԱՄՆ-ն ամեն ինչ անում է մինչև ընտրություններ հարավկովկասյան տարածաշրջանում առկա հարցերը «տեղը գցելու» համար, իսկ մեզ մոտ այլընտրանքային տարբերակներ ընդհանրապես չեն խաղարկվում, ու ցանկություն էլ չկա դրա մասին մտածել։

Քաղաքականության մեջ կանխատեսելիությունը գլխավոր կոմպոնենտներից մեկն է, երբ քաղաքական գործիչը և պետության ղեկավարությունը կարողանում են ընկալել տեղի ունեցողը և կանխել դրանից կախված մարտահարավերներն ու ռիսկերը։

Ժամանակին, երբ Սերժ Սարգսյանը մի քանի տարի ասոցացման պայմանագրի թեմաներով բանակցում էր ԵՄ-ի հետ, 2013-ին կտրուկ որոշում կայացրեց՝ անդամակցելով ԵԱՏՄ-ին։ Նա նման քայլի գնաց՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանային անվտանգային ռիսկերը և տվյալ փուլում գոյություն ունեցող սպառնալիքները։ Ժամանակին Նիկոլ Փաշինյանը, ով ԵԱՏՄ անդամակցության թիվ մեկ քննադատներից էր, չնայած այն փաստին, որ ՌԴ հետ հիմնական ձևական հարաբերությունների մեջ է, շարունակ պնդում է, թե ԵԱՏՄ-ն ՀՀ-ի համար առաջնային հարթակ է, քանի որ ՀՀ արտահանումների առյուծի բաժինը տեղի է ունենում հենց այստեղ։

Սարգսյանի նմանօրինակ իրավիճակային քայլերից էր հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ կապված գործընթացը։

Նմանօրինակ մի իրավիճակ էր հայ-թուրքական հարաբերությունների թեման, երբ մի ամբողջ գործընթաց դարձավ առանցքային ու քննարկվող: Ըստ էության, Սերժ Սարգսյանի իշխանության ժամանակ նպատակը ոչ թե Թուրքիայի հետ ճանապարհների բացումն էր կամ տնտեսական կապերը, այլ Հայաստանի անվտանգությունն ապահովելը։ Այդ կերպ օրվա իշխանությունը նպատակ ուներ Թուրքիային հեռու պահել Ադրբեջանին բացահայտ ռազմական աջակցություն ցույց տալուց։ Այդ քայլով նախագահ Սարգսյանը միջազգային հանրությանը փաստացի համոզեց, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների բացակայության պատճառը հայկական կողմը չէ։ Սա կարևոր է, որովհետև նույնիսկ մեր բարեկամները մերթընդմերթ կշտամբում էին հայկական կողմին, թե իբր կառուցողական չենք, որ մենք նախապայմանների լեզվով ենք փորձում խոսել Թուրքիայի հետ, և այդ հարաբերությունների բացակայության մեջ Սարգսյանն իր մեղքի բաժինն ունի։

Թերևս կարող ենք փաստել, որ այս քայլով Սարգսյանը փաստացի մի նոր մշակույթի հիմք դրեց՝ այդպիսի կարևորության բարդ խնդիրը լայն քննարկումների թեմա դարձնելով և մեկ անգամ ևս ցույց տալով, որ պատրաստ ենք մեր հասարակության հետ, տարբեր շերտերի հետ, մեր հայրենակիցների հետ քննարկել ամենաբարդ ու ամենադժվարին խնդիրները: Սա, ինչ խոսք, բավական ծանր ու բարդ թեմա էր այդ փուլում, որը օրվա ղեկավարը վերցրեց իր ուսերին։ Իսկ այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում, այսպես կոչված, հայ-թուրքական հարաբերություններում, հիշեցնում է ֆեոդալ-վասալ հարաբերությունները, երբ ֆեոդալի դիրքերում հանդես եկող Թուրքիան բացահայտ ու անթաքույց իր կամքն ու ցանկություններն է թելադրում ՀՀ-ին՝ ի դեմս Նիկոլի։

Արմեն Այվազյան

Մեկնաբանություններ